โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก

โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก (โดย รศ.นท.ดร.นพ.สมพล เพิ่มพงศ์โกศล) 

 

         โรคมะเร็งต่อมลูกหมากมะเร็งต่อมลูกหมากเกิดจากเซลล์หรือเนื้อเยื่อภายในต่อมลูกหมากที่ไม่สามารถควบคุมได้ คำว่า “มะเร็ง” หมายถึงสภาวะที่เกิดการสูญเสียแบบแผนของการเจริญเติบโตและไม่สามารถควบคุมการแบ่งตัวของเซลล์ในต่อมลูกหมากได้ ตลอดจนมะเร็งสามารถแพร่กระจายไปยังบริเวณอื่นของร่างกายที่ห่างไกลออกไป ดังนั้นการเข้าใจและมีความรู้เรื่องมะเร็งต่อมลูกหมากอย่างแท้จริงรวมทั้งการตรวจพบมะเร็งตั้งแต่ระยะเริ่มแรก เป็นสิ่งที่มีความสำคัญที่ทำให้คุณได้รับผลการรักษาที่ดีที่สุด

• รู้จักกับต่อมลูกหมาก

         ต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะหนึ่งในระบบสืบพันธุ์ที่อยู่ต่ำกว่ากระเพาะปัสสาวะและอยู่ด้านหน้าต่อกับทวารหนักมีขนาดเท่าลูกวอลนัตและล้อมรอบส่วนหนึ่งของท่อปัสสาวะ ต่อมลูกหมากผลิตสารที่จะเป็นส่วนหนึ่งของน้ำอสุจิ มะเร็งต่อมลูกหมากมักจะพบส่วนใหญ่ในชายสูงอายุ เมื่ออายุมากขึ้นต่อมลูกหมากจะโตขึ้นและอาจอุดตันท่อปัสสาวะหรือกระเพาะปัสสาวะ ซึ่งอาจเป็นผลให้ปัสสาวะลำบากหรืออาจรบกวนหน้าที่สืบพันธุ์ อาการดังกล่าวอาจเรียกว่าต่อมลูกหมากโต แต่ไม่ได้เป็นมะเร็ง การรับประทานยาหรือการผ่าตัดจะช่วยแก้ปัญหาได้ อย่างไรก็ตามอาการต่อมลูกหมากโตหรือปัญหาอื่นๆ ของต่อมลูกหมากอาจคล้ายกับอาการของมะเร็งต่อมลูกหมาก

• ใครบ้างที่เสี่ยงต่อมะเร็งต่อมลูกหมาก

         ในปัจจุบันยังไม่มีใครทราบสาเหตุที่แท้จริงของมะเร็งต่อมลูกหมาก แต่มีการศึกษาวิจัยที่ผ่านมาแสดงว่าชายที่มีปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้จะมีโอกาสเป็นมะเร็งมากกว่าคนทั่วไป ได้แก่

         อายุมากกว่า 65 ปี โอกาสการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากสูงขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น โดยทั่วไปคนที่เป็นมะเร็งต่อมลูกหมากมักมีอายุมากกว่า 65 ปี และพบน้อยมากในผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 45 ปี มีคนในครอบครัวเป็น โอกาสเสี่ยงของคุณจะสูงมากขึ้นถ้าคนในครอบครัว เช่น พ่อ พี่ชาย น้องชายหรือแม้แต่ลูกของคุณมีประวัติเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก เชื้อชาติ มะเร็งต่อมลูกหมากพบบ่อยในคนผิวดำมากคนผิวขาว ไม่ค่อยพบในผู้ชายชาวเอเชีย แต่สถิติรายงานมะเร็งต่อมลูกหมากสูงขึ้นทั่วโลกแม้แต่ในประเทศไทย

         อย่างไรก็ตามการมีปัจจัยเสี่ยงไม่ได้หมายความว่าผู้ชายคนนั้นจะต้องเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป การศึกษาปัจจัยเสี่ยงส่วนใหญ่แสดงว่าโอกาสเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากไม่ได้เพิ่มขึ้นจากการสูบบุหรี่,ดื่มแอลกอฮอล์ เป็นต่อมลูกหมากโต เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ความอ้วน ขาดการออกกำลังกาย การรับประทานเนื้อสัตว์หรืออาหารที่มีไขมันสัตว์สูง นักวิจัยยังคงศึกษาปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้และปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ต่อไป และยังศึกษาอีกว่าจะทำอย่างไรเพื่อป้องกันการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก เช่น ประโยชน์ที่อาจเป็นไปได้จากการใช้ยาบางอย่าง เช่น วิตามินอี ซีลีเนียม สารสกัดชาเขียวและสารอื่นๆ แต่ในปัจจุบันยังไม่ได้ข้อสรุป

• อาการผิดปกติที่เกิดขึ้นได้

         อาการที่เป็นไปได้ของมะเร็งต่อมลูกหมากคือปัสสาวะไม่พุ่งหรือปัสสาวะบ่อย แต่บางคนก็อาจไม่แสดงอาการใดเลยในระยะแรกเริ่มของโรค แต่โรคบางโรคหรือบางสภาวะก็อาจทำให้มีอาการเหมือนกันได้ อย่างไรก็ตามเมื่อมะเร็งเข้าสู่ระยะลุกลามจะมีอาการได้หลายแบบ คุณควรปรึกษาหมอเมื่อมีอาการหรือปัญหาต่อไปนี้

         ปัสสาวะไม่ออก ปัสสาวะไม่พุ่งหรือปัสสาวะหยุดเป็นช่วงๆ ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะปัสสาวะบ่อยตอน กลางคืนหลังเข้านอนแล้ว ปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะแสบหรือขัด ปัสสาวะหรือน้ำอสุจิเป็นเลือด มีอาการปวดหลัง หรือปวดสะโพกตลอดเวลา หรือมีอาการปวดมากเวลาหลั่งน้ำอสุจิ

         อาการส่วนใหญ่เหล่านี้มักไม่ได้มาจากมะเร็งต่อมลูกหมาก และอาจมีสาเหตุเกิดจากต่อมลูกหมากโต การติดเชื้อ หรือปัญหาสุขภาพอื่นๆ ถ้าคุณมีอาการเหล่านี้ ควรปรึกษาหมอเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงเพื่อรับการรักษาอย่างเหมาะสมทันท่วงที ตลอดจนเพื่อตรวจวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่

• การค้นหาวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมาก

         จริงๆ แล้วการตรวจสุขภาพทั่วไป หมอสามารถตรวจค้นหามะเร็งต่อมลูกหมากก่อนที่คุณจะมีอาการต่างๆ ได้ โดยสอบถามอาการและประวัติครอบครัว ในการตรวจมะเร็งต่อมลูกหมากมีหลายวิธี คุณอาจได้รับการตรวจร่างกายอย่างใดอย่างหนึ่งหรือทั้งสองอย่าง คือ ตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนักและตรวจเลือดหาค่าพีเอสเอ (PSA)

         การตรวจต่อมลูกหมากทางทวารหนัก เป็นการตรวจทางทวารหนัก ซึ่งหมอจะใส่ถุงมือแล้วสอดใส่นิ้วมือซึ่งมีสารหล่อลื่นทาอยู่เข้าไปภายในทวารหนัก และหมอจะได้รับความรู้สึกของการตรวจต่อมลูกหมากผ่านผนังของทวารหนักเพื่อหาว่ามีก้อนหรือลักษณะผิดปกติของต่อมลูกหมากหรือไม่

         การตรวจเลือดหาค่า PSA เป็นการตรวจเพื่อหาระดับค่า PSA ในเลือด ซึ่งเป็นสารชนิดหนึ่งที่ผลิตจากต่อมลูกหมากและสามารถพบว่ามีปริมาณมากขึ้นในเลือดของผู้ที่มีมะเร็งต่อมลูกหมาก อย่างไรก็ตามระดับ PSA อาจจะสูงขึ้นในผู้ที่มีการติดเชื้อ การอักเสบของต่อมลูกหมาก หรือเป็นต่อมลูกหมากโตก็ได้

         มีการศึกษาทางคลินิกว่าทั้งการตรวจทางทวารหนักด้วยนิ้วมือและการตรวจเลือด PSA สามารถตรวจพบมะเร็งต่อมลูกหมากได้ก่อนเวลา จึงสามารถลดจำนวนการเสียชีวิตจากมะเร็งต่อมลูกหมากลงได้

         แม้ว่าการตรวจทั้งสองอย่างนี้สามารถพบปัญหาของต่อมลูกหมากได้ว่ามีความผิดปกติ ก็จะต้องตรวจเพิ่มเติม เช่น ตรวจปัสสาวะ ตรวจเลือดหรือการติดเชื้อ นอกจากนี้อาจต้องตรวจด้วยวิธีอื่นๆด้วย เช่น ตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนักหรือการตัดชิ้นเนื้อของต่อมลูกหมากไปตรวจ

         การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนัก เป็นการตรวจโดยใส่เครื่องมือเป็นแท่งขนาดเท่านิ้วมือ เข้าภายในทวารหนักเพื่อตรวจสอบบริเวณผิดปกติของต่อมลูกหมาก เครื่องมือนี้จะผลิตคลื่นเสียงความถี่สูงที่ไม่สามารถได้ยินเสียงผ่านต่อมลูกหมาก คลื่นเสียงที่กระทบอวัยวะจะสะท้อนกลับมา สร้างเป็นภาพด้วยคอมพิวเตอร์ จากหลักการนี้จึงเป็นที่มาของการตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงผ่านทางทวารหนัก

         การตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมาก เป็นการนำเอาเซลล์หรือเนื้อเยื่อไปตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์โดยพยาธิแพทย์เพื่อดูว่ามีเซลล์มะเร็งหรือไม่ และให้คะแนนความรุนแรงของมะเร็งที่เรียกว่าคะแนนของเกลียสัน (Gleason score) คะแนนของเกลียสันอยู่ระหว่างจาก 2-10 จะอธิบายจากลักษณะของเนื้องอกที่กระจาย ถ้าคะแนนของเกลียสันน้อย มะเร็งจะมีความรุนแรงน้อย ถ้ามีคะแนนของเกลียสันมาก จะสัมพันธ์กับความรุนแรงของมะเร็งมาก การตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากทำได้สองเทคนิค คือ การตัดชิ้นเนื้อผ่านทางทวารหนักหรือผ่านทางฝีเย็บ การตัดชิ้นเนื้อผ่านทางทวารหนักทำได้โดยสอดเข็มเล็กผ่านทางทวารหนักเข้าไปในต่อมลูกหมาก ส่วนการตัดชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากผ่านฝีเย็บคือการเอาเข็มแทงผ่านผิวหนังระหว่างลูกอัณฑะและทวารหนักเข้าไปในต่อมลูกหมาก เมื่อได้ชิ้นเนื้อแล้ว พยาธิแพทย์จะตรวจดูชิ้นเนื้อด้วยกล้องจุลทรรศน์เพื่อหาเซลล์มะเร็ง

• ระยะของมะเร็งต่อมลูกหมาก

         ถ้าการตรวจชิ้นเนื้อพบว่าเป็นมะเร็ง ก็จำเป็นต้องตรวจหาระยะของโรคเพื่อช่วยเลือกแนวทางการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณ การหาระยะของโรคเป็นความพยายามที่จะค้นหาว่ามะเร็งได้กระจายออกมาจากต่อมลูกหมากไปที่อื่นหรือไม่ ซึ่งจำเป็นต้องตรวจเพิ่มเติม เช่น ตรวจวิเคราะห์กระดูก เพื่อตรวจหาว่ามีมะเร็งกระจายมาที่กระดูก

         การตรวจด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan) หรือคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) มักใช้เพื่อตรวจว่ามีมะเร็งระยะลุกลามออกนอกต่อมลูกหมากหรือไม่

         ระยะของมะเร็งต่อมลูกหมากแบ่งง่ายๆ ออกเป็น 3 ระยะ คือ ระยะแรกเริ่ม ระยะลุกลามเฉพาะที่ และระยะแพร่กระจายไปแล้ว มะเร็งระยะแรกเริ่มสามารถรักษาให้หายขาดจากโรคได้ ในขณะที่มะเร็งระยะลุกลามเฉพาะที่จะมีโอกาสรักษาให้หายขาดลดลง ส่วนการรักษามะเร็งระยะแพร่กระจายมีจุดประสงค์หลักคือลดอาการและให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี

         มีปัจจัยหลายอย่างที่มีผลต่อการพยากรณ์โรคและทางเลือกของการรักษา

การรักษามะเร็งต่อมลูกหมากมีได้หลายวิธี การรักษาแบบหนึ่งอาจจะดีที่สุดสำหรับคนหนึ่งแต่อาจไม่เหมาะสมกับคนอื่นๆ ทางเลือกของการรักษาได้แก่ การเฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด การผ่าตัด การฉายรังสีรักษา การรับประทานยายับยั้งฮอร์โมนเพศชาย หรือการได้รับเคมีบำบัด บางคนอาจต้องใช้การรักษาแบบร่วมกันเพื่อประสิทธิภาพการรักษาที่เหมาะสม ซึ่งต้องขึ้นอยู่กับอายุและสุขภาพทั่วไป ระยะของโรคมะเร็งว่ามะเร็งอยู่ภายในต่อมลูกหมากหรือกระจายออกมานอกต่อมลูกหมาก ตลอดจนการรักษามะเร็งที่กลับมาเป็นใหม่จะมีแนวทางการรักษาที่แตกต่างกัน ซึ่งคุณและหมอจะร่วมกันในการวางแผนการรักษาที่เหมาะสมที่สุด หมอจะอธิบายทางเลือกการรักษา ผลที่คาดหวังในแต่ละวิธี ผลข้างเคียงที่มีโอกาสเกิดขึ้นให้คุณเข้าใจ

• หากได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก จะทำอย่างไร

         ไม่ควรตกใจหรือเป็นทุกข์กังวล ควรศึกษาและทำความเข้าใจถึงโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก ถ้าคุณมีมะเร็งอยู่ในระยะแรกเริ่มก็สามารถรักษาให้หายขาดได้ ในกรณีมะเร็งระยะลุกลามถึงแม้จะไม่สามารถรับรองการรักษาให้หายขาด แต่ผลการรักษาส่วนใหญ่สามารถควบคุมโรคได้ ในความเป็นจริง คนส่วนใหญ่ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากแล้วมักเสียชีวิตจากโรคอื่นหรือตามอายุขัยมากกว่า

         อย่าลืมครับว่า “มะเร็งต่อมลูกหมาก” ค้นพบได้ตั้งแต่เริ่มแรกทั้งที่ยังไม่มีอาการ ซึ่งสามารถรักษาให้หายขาดได้ ดังนั้นหากคุณเป็นคนหนึ่งที่มีปัจจัยเสี่ยงแนะนำให้ตรวจหามะเร็งต่อมลูกหมากเมื่ออายุ 40 ปี แต่ถ้าไม่มีปัจจัยเสี่ยงแนะนำให้ตรวจอายุ 50 ปี ตรวจสุขภาพครั้งต่อไป อย่าลืมให้คุณหมอช่วยตรวจค้นหามะเร็งต่อมลูกหมากให้เลยนะครับ