การช่วยเด็กให้ประพฤติดีในทางที่สังคมยอมรับเป็นส่วนสำคัญในการเลี้ยงดูเด็ก การหัดวินัยเด็กมีความแตกต่างไปตามอายุของเด็ก แน่นอนว่าไม่มี “คำตอบที่ถูกต้องเพียงคำตอบเดียว” สำหรับวิธีการเลี้ยงเด็ก แต่แพทย์ได้ให้แนวทางทั่วไปสำหรับช่วยหัดเด็กไว้ โดยหลักการก็คือ
- เด็กทั่วไปอยากเอาใจพ่อแม่ ดังนั้นพ่อแม่ที่ฉลาดย่อมหาทางช่วยหัดนิสัยเด็กโดยอาศัยความอยากเอาใจนี้
- เมื่อใดที่พ่อแม่แสดงความสุขใจ ยอมรับพฤติกรรมใด นั่นคือการส่งเสริมให้เด็กทำพฤติกรรมอย่างนั้นอีก
- เมื่อใดที่พ่อแม่แสดงความไม่เห็นด้วย (อาจจะเพราะเกรงอันตราย) หรือไม่พอใจกับพฤติกรรมของเด็กตั้งแต่เด็กยังเล็กๆ โตขึ้นเขาก็จะไม่ทำอีก โดยที่วิธีการแสดงออกหรือการแก้ไขพฤติกรรมนั้นของผู้ใหญ่ควรง่ายๆ พอที่เด็กจะเข้าใจได้และไม่เข้มงวดมากเกินไปจนเด็กหรือวัยรุ่นคนนั้นไม่ได้รู้สึกว่าพ่อแม่ทำเพราะรักหรือหวังดีกับตน
- เด็กหรือวัยรุ่นย่อมทำให้พ่อแม่โกรธได้บ่อยๆ ซึ่งพ่อแม่เองก็ควรจะรู้จักควบคุมความโกรธของตัวเองด้วย การตะคอกดังๆ แบบ “อย่านะ” อาจหยุดเด็กที่กำลังเดินเตาะแตะข้ามถนนตามลำพังได้ แต่ก็คงหยุดเด็กทารกที่กำลังร้องไห้ไม่ได้
- ในเด็กโตเราควรวางระเบียบวินัยที่ชัดเจนให้ โดยที่พ่อแม่กับเด็กวัยรุ่นได้คุยตกลงรับทราบกันมาก่อนเสมอ เพราะแต่ละครอบครัวย่อมมีความคาดหวังต่างๆ กัน ในครอบครัวหนึ่งเด็กคนหนึ่งอาจได้รับอนุญาตให้กลับบ้านกี่โมงก็ได้ ในขณะที่เด็กอีกคนหนึ่งอาจถูกจำกัดเวลา ความขัดแย้งในกฎระเบียบของบ้านแบบนี้จะผ่อนคลายลงได้ โดยที่ทั้งพ่อแม่และเด็กจะมาคุยแลกเปลี่ยนความเห็นกันอย่างเปิดเผย ทำให้มีโอกาสรู้จักกันมากขึ้น
- อย่างไรก็ตามบทบาทของพ่อแม่ที่จะช่วยกำหนดแนวทางของครอบครัวและค่านิยมก็ยังเป็นสิ่งที่พ่อแม่ต้องรับผิดชอบอยู่
- ป้องกันพฤติกรรมที่เราไม่ต้องการให้กับเด็ก ง่ายกว่าคอยหยุดห้ามมันทีหลังมาก ( เข้าทำนอง “กันไว้ดีกว่าแก้” ) ตัวอย่างเช่น เก็บของที่แตกง่ายหรือมีค่าให้ไกลมือเด็กดีกว่ามาตีเด็กเมื่อเขาทำแตก
- พ่อแม่ควรส่งเสริมความกระตือรือร้นอยากรู้ของเด็ก โดยชวนเด็กไปเล่นต่อภาพปริศนา วาดภาพ หรืออ่านหนังสือ
การช่วยเปลี่ยนพฤติกรรมเด็กจะทำให้เขาควบคุมตัวเองเป็น รับผิดชอบและรู้จักเกรงใจคนอื่น อย่างไรก็ดีการควบคุมตนเองไม่เกิดขึ้นเอง และไม่เกิดขึ้นเร็วทันใจ โดยมากมักเกิดหลังเด็กอายุ 6-7 ปี และพ่อแม่ควรช่วยนำเขาผ่านกระบวนการให้คุมตัวเองเป็นมากขึ้นเรื่อยๆ ในระหว่างนี้จนเข้าวัยรุ่น ซึ่งเขาก็คงอยากลองอยากดื้อกับเราบ้าง แต่ส่วนใหญ่ก็จะผ่านวัยนี้เป็นผู้ใหญ่ที่มีความรับผิดชอบที่ดีได้ โดยเฉพาะถ้าเขาผ่านการฝึกฝนมาอย่างดีจากพ่อแม่